استاد مهدی طائب

پایگاه نشر آثار استاد مهدی طائب

یادداشت | جریان‌های سلفی

  • ۵۶۵

همان گونه که ایران اشاعه دهنده تشیع در جهان اسلام بوده و شیعیان کشورهایی همچون لبنان، بحرین و پاکستان متأثر از اندیشه‌های شیعی کشور ایران می‌باشند، سه حوزه جغرافیایی مصر، عربستان و شبه قاره هند مهم ترین اشاعه دهنده اندیشه‌های اهل‌سنت در جهان اسلام می‌باشند.

 

پایگاه اطلاع‌رسانی استاد مهدی طائب؛ سلف در لغت به معنی «پیشین» است. پس سلف کسانی هستند که در گذشته بوده‌اند. سلف معنای نسبی دارد؛ به این صورت که هر زمانی، سلف زمان آینده خود است و در مقابل آن خلف قرار دارد. به عبارت دیگر ما نسبت به آیندگان سلف هستیم نسبت به گذشتگان خلف.

اهل‌سنت، سلف را گروهی از مسلمانان شامل صحابه، تابعین، تابعین تابعین می‌دانند. آن‌ها این سه نسل را به دلیل نزدیکی زمانی و مکانی و در نتیجه تلقی بهتر وحی، بهترین مردم می‌دانند.

 

گونه‌های سلفی گری از منظر هویتی

همان گونه که ایران اشاعه دهنده تشیع در جهان اسلام بوده و شیعیان کشورهایی همچون لبنان، بحرین و پاکستان متأثر از اندیشه‌های شیعی کشور ایران می‌باشند، سه حوزه جغرافیایی مصر، عربستان و شبه قاره هند مهم ترین اشاعه دهنده اندیشه‌های اهل‌سنت در جهان اسلام می‌باشند.

جریان‌های اهل‌سنت نیز هر کدام بسته به مقتضیات تاریخی و جغرافیایی و عقیدتی خود متأثر از یک یا چند حوزه جغرافیایی مذکور می‌باشند. بر پایه بررسی‌ها و مطالعاتی که صورت گرفته، سلفیه در جهان اسلام را ابتدا براساس نوع نگاهی که نسبت به تشیع به عنوان «دگر» خود دارند می‌توان به دو جریان 1 سلفیت قائل به تقابل با تشیع و 2 سلفیت قائل به تعامل با تشیع تقسیم نمود.

دسته اول دو رویکرد تکفیر و مشرک دانستن تشیع را در دستور کار داشته و دسته دوم تشیع را جز مذاهب اسلامی‌لکن منحرف می‌داند وجه عملی رویکردهای فوق دارای طیفی از اقدامات تقریبی تا اقدامات تبلیغی و اقدامات رادیکال و ارهابی در مواجهه با تشیع می‌باشد.

 

1 - سلفی گری قائل به تقابل با تشیع

 

الف) سلفیه قائل به کافر بودن تشیع(تکفیریان)

 

سلفیه وهابی عربستان

وهابیون افراطی ترین گروه سلفیه اند. آیین وهابیت به ظاهر زائیده اندیشه‌های محمد بن عبدالوهاب نجدی است ولی ریشه‌های آن مربوط به یکی از دانشمندان جنبلی مذهب به نام احمد ابن تیمیه حرانی است.

وهابیت در بدو شکل گیری رویکرد تقابلی ارهابی و قتالی با تشیع داشته اند و در حال حاضر می‌توان این جریان را به سه گرایش کلاسیک(حکومتی)، تبلیغی و ارهابی تقسیم نمود.

 

یکم. سلفی گری کلاسیک(حکومتی)

همان وهابیت مرسوم تاریخی است که از زمان محمدبن عبدالوهاب آغاز شد و زمینه شکل گیری سایر شاخه‌های وهابی را فراهم کرد. یکی از عقاید این‌ها تکفیر سایر گروه‌های مسلمان از جمله شیعیان است.

 

دوم. وهابیت تبلیغی

وهابی‌های تبلیغی، شخصیت‌های منفردی هستند که به مرور زمان همگرایی یافتند. آنان دارای گرایش‌های مختلف انتقادی اما ملایم در مقایسه با وهابیت کلاسیک و ارهابی هستند. این گروه به زندگی مسالمت آمیز بین اسلام و غرب اعتقاد داشته و بهترین تشکیلات برای ترمیم چهره وهابیت در جهان امروز به شمار می‌آیند.

 

سوم. سلفیه ارهابی

وهابیت ارهابی، آن دسته از سلفی‌های تکفیری و افراطی هستند که براساس آموزه‌های سنتی وهابیت و نیز تفسیری خاص از گرایش‌های سلفی مصری، پذیرش همه انحای حکومت و حاکم را در جامعه نمی‌پذیرند و برای رهایی جامعه اسلامی، جهان علیه حکومت‌های فاسد را لازم می‌دانند.

وهابیت ارهابی اعتقادات پایه وهابیت را از جمله در مسئله تکفیر اجمالا می‌پذیرند. ولی آن را با دیدگاه‌های آرمان گرایانه سایر سلفی‌ها مانند دیدگاه‌های جهادی سید قطب پیوند می‌زنند. حکم به مهدور الدم بودن شیعه و هر گروهی که در مقابل اعتقادات این جریان قرار گیرد، یکی از نتایج این پیوند است. القاعده مهم ترین گروه این جریان می‌باشد.

 

ب) سلفیه قائل به مشرک بودن تشیع

 

سلفیه دیوبندی شبه قاره هند

یکی از جریان‌های بسیار مهم سلفی گری در جهان اسلام، سلفیه شبه قاره هند است. ویژگی این سلفی گری و موضع گیری خصمانه نسبت به تشیع و شیعیان بلکه تمامی‌مذاهب اسلامی‌است که با همان دیدگاه بنیادگرایانه و به گونه ای مشابه وهابیت است.

وجه مشترک تفکر دیوبندی و وهابیت در احیای خلافت اسلامی‌ضدیت با شیعیان و مخالفت با فرهنگ و تمدن غربی است. امروزه جریان دیوبندی را می‌توان به سه گرایش ارهابی، تبلیغی و تقریبی تقسیم نمود.

 

یکم. سلفیه ارهابی

سلفیه هند به خصوص نسبت به شیعه با خصومت رفتار می‌کنند. علت این امر تفکرات ضد شیعی خانواده شاه ولی الله دهلوی است.

 

دوم. سلفیه تبلیغی

جماعه التبلیغ یا به زبان اردو «تبلیغی جماعت» سازمانی است که از دل مدارس دیوبند بیرون آمد. این سازمان هزاران نفر عضو و میلیون‌ها نفر هوادار دارد و روزانه صدها گروه سیار تبلیغی به سراسر هند اعزام می‌کند و حتی حوزه فعالیت خود را به اروپا و آمریکا نیز گسترش داده است.

 

سوم. سلفیه تقریبی

یکی از جریانات برآمده از دل مکتب دیوبند حرکتی است که ابوالاعلی مودودی آن را پایه گذاری نمود. مودودی هیچ یک از حکومت‌های کشورهای اسلامی‌امروزی را حکومت اسلامی‌واقعی نمی‌دانست.

 

2 - سلفی گری قائل به تعامل با تشیع(مسلمان دانستن شیعیان در عین انحراف آنان)

 

الف) سلفیه تقریبی اخوان المسلمین

معنای دیگری از سلفی گری نیز رواج دارد که به جنبش محمد عبده منتسب است. این جنبش نخستین بار پس از تصرف مصر توسط انگلیس برای رهایی از استعمار پا گرفت و با شعار بازگشت به «سلف» همراه شد.

انتهای پیام/

نویسنده: محمد راد

منابع:

1 فرمانیان، مهدی(پاییز 1388)، گرایش‌های فکری سلفیه در جهان امروز.

2 فرمانیان، مهدی(1387)، آشنایی با فرق تسنن.

3 حسینی، اسحاق موسی، اخوان المسلمین، انتشارات اطلاعات، تهران.

4 ربانی گلپایگانی، علی(1389)، فرق و مذاهب اسلامی، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.

نظرات: (۰) هیچ نظری هنوز ثبت نشده است
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی