پایگاه اطلاع‌رسانی استاد مهدی طائب؛ پرسش شما: چرا افراد سرشناسی که با امیرمؤمنان(ع) مانده بودند، نتوانستند امت را برای مقابله با غاصبین قانع کنند؟

پاسخ استاد: امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) با یک پدیده‌ای مواجه شد که دست او را از نیرو خالی کرد. افرادی هم که برای آن حضرت باقی مانده بودند به حساب نمی‌آمدند؛ چرا که فاقد جایگاه اجتماعی بودند؛ سلمان فارسی یک ایرانی بود که در بین تعصبات عربی قرار گرفته بود؛ ابوذر هم در آن زمان یک پیرمرد نود ساله بود و کاری از دستش برنمی‌آمد؛ مقداد و عمار هم برده و سیا‌ه‌پوست بودند و هیچ جایگاه اجتماعی نداشتند.

از طرفی، تمام خاندان امیرالمؤمنین مانند عباس و عقیل، آن‌زمان در مقابل ایشان قرار گرفتند. شخصی در زمان امام صادق(علیه‌السلام) از آن حضرت سؤال کرد: زمانی که حق امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) غصب شد، بزرگان بنی‌هاشم کجا بودند؟

امام صادق(علیه‌السلام) در پاسخ فرمود: از این بزرگان، فقط عباس و عقیل باقی مانده بودند که آن‌ها هم هر دو «مُؤَلِّفَة قلوبهم» بودند(«مؤلّفة قلوبهم» کسانی بودند که تا فتح مکه مسلمان نشدند). امام صادق(علیه‌السلام) با این عبارت، عباس را در کنار ابوسفیان قرار داد.

البته عباس شخصیت بسیار پیچیده‌تری داشت. عباس کسی بود که بعدها برای او چهره‌سازی کرده و گفتند: او در صدر اسلام تقیه می‌کرد و نفوذی پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بود. بنی عباس این داستان را جعل کردند تا بتوانند چهره عباس را تطهیر کنند؛ در حالی که طبق فرمایش امام صادق(علیه‌السلام) عباس از «مؤلّفة قلوبهم» بوده است.

خود ابن‌عباس هم که از نزدیکان امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) بود، شخصیت مورد تأییدی نیست. او همان کسی است که در برهه‌ای، اموال بصره را غارت کرد و امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) به او نامه نوشت که تو هم وقتی حوادثی پیش آمد، خودت را نشان دادی!

این لقب «حِبر الأمّة» را چه کسی به ابن عباس داد؟ «حبر الأمة» به معنای دانشمند امت است(اَحبار به علمای یهودی اطلاق می‌شود). خلیفه دوم زمانی این لقب را به ابن عباس داد که او حدودا هفده ساله بود. چرا خلیفه دوم، ابن عباس را «حبر الأمة» نامید؟ برای این‌که با این القاب او را بزرگ کرده و زمینه را فراهم کنند تا بتوانند به صورت تدریجی، قدرت را در آینده از بنی‌امیه به بنی‌عباس منتقل کنند.

بنابراین عباس  و عقیل در گروه مقابل امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) قرار داشتند و کسانی نبودند که آن حضرت را در گرفتن حق خود یاری کنند. بقیه خاندان علی(علیه‌السلام) هم در آن زمان کم سن و سال بودند.

از طرفی، آن دسته از اصحاب پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) که دارای جایگاه اجتماعی بودند، در جبهه مقابل قرار گرفتند. نمونه این افراد، حسان بن ثابت شاعر پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بود. حسان، خزرجی بود و تا آخر، گروه مقابل امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) را همراهی کرد. حتی در جنگ صفین در رکاب معاویه بود و بر علیه امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) شعر می‌گفت. حالا شما ببینید وقتی که شاعر پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در جریان مورد بحث، در ستایش ابوبکر شعر بگوید، چه تأثیری در توده‌های مردم می‌گذارد!

انتهای پیام/

منبع: جلسه سی‌ و یکم تاریخ تطبیقی استاد طائب(1394/07/07)