حرکتی که حضرت ابراهیم(ع) شروع کرده بود، باید جهانی ‌شده و گسترش پیدا می‌کرد؛ به همین جهت از خداوند برای خودش جانشین خواست که خدایا! به من ذریه‌ای بده که این حرکت را ادامه دهد.

پایگاه اطلاع‌رسانی استاد مهدی طائب؛ حرکتی که حضرت ابراهیم(ع) شروع کرده بود، باید جهانی ‌شده و گسترش پیدا می‌کرد؛ به همین جهت از خداوند برای خودش جانشین خواست که خدایا! به من ذریه‌ای بده که این حرکت را ادامه دهد. دعایش مستجاب شد و خدای متعال به او دو پسر داد: اسحاق و اسماعیل.

تقدیر بر این بود که اسحاق(ع) در همان منطقه بماند، اما اسماعیل(ع) در نقطه دیگری برای تداوم حرکت ساکن شود. از این رو، خداوند به ابراهیم(ع) دستور داد که اسماعیل(ع) را با مادرش به مکه برده و آن‌جا ساکن کن. ابراهیم(ع) دستور خداوند را اطاعت کرد و اسماعیل(ع) و مادرش را به منطقه بی‌آب و علف مکه برد.

قرآن حرف دل ابراهیم(ع) را برای ما نقل کرده تا در جریان قرار بگیریم: «رَّبَّنَا إِنِّی أَسْکَنتُ مِن ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِندَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِیُقِیمُواْ الصَّلاَةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ وَارْزُقْهُم مِّنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ یَشْکُرُونَ»؛(ابراهیم/37) ای پروردگار ما! من بعضی از فرزندانم را در دره‌ای بی‌کشت و زرع، نزد خانه حُرمت‌یافته تو ساکن کردم؛ پروردگارا! تا نماز را برپا دارند؛ پس دل‌هایی از مردم را هواخواه آنان گردان و از ثمرات نصیب آنان کن، شاید سپاسگزاری کنند.

حضرت ابراهیم(ع) از نسلش تنها یک نفر را آورده بود، ولی در دعایش ضمایر را جمع آورده است: «لِیُقیموا»، «الیهم»، و ... . مراد از این افراد که با ضمیر جمع به آن‌ها اشاره شده، پیامبر (ص) و آل اوست که از نسل اسماعیل(ع) هستند.

حال این‌که این افراد نماز را کجا اقامه کنند (لِیُقیموا الصلاةَ)، در آیه به آن اشاره‌ای نشده است؛ و وقتی به طور مطلق بیان شده است، پس مراد کل زمین است. اقامه نماز در روی کل زمین، نیروی عظیمی می‌طلبد که با نیروی اعتقاد از عمق جان میسر است، نه با نیروهای مادی و عادی.

بازسازی کعبه

به هر حال، حضرت ابراهیم(ع) فرزندش اسماعیل(ع) را در مکه باقی گذاشت و از این‌جا معلوم می‌شود که قرار است این منطقه، مرکز فراگیری دین روی زمین شود. بیت‌المَقدِسی هم که فرزند دیگر ابراهیم(ع)، یعنی اسحاق(ع) در آن‌جاست، مقدمه‌ای بر سرزمین مکه محسوب می‌شود و قبله یک روزی از آن منطقه به این‌جا خواهد آمد.

این نکته را اشاره کنیم که در آن زمان، کعبه نبود، چون در طوفان نوح(ع) همه جا خراب شده بود. در زمان حضرت نوح(ع) خانه خدا دست کفار بود و آن پیامبر از پروردگار عالم خواست که خدایا! صاحب‌خانه‌ای را روی زمین باقی نگذار: «وَقَالَ نُوحٌ رَّبِّ لَا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْکَافِرِینَ دَیَّاراً» (نوح/26).

خداوند نیز گفت: هم خانه و هم صاحب‌خانه را از بین می‌برم. در زمان ابراهیم(ع)، خداوند به این پیامبرش دستور داد که خانه کعبه را آباد کن. حضرت ابراهیم(ع) امر الهی را اجابت نموده و با کمک فرزندش اسماعیل(ع) خانه خداوند را بازسازی کرد.

آزمایش ابراهیم(ع) برای رسیدن به مقام امامت

شبی حضرت ابراهیم(ع) در خواب دید که در حال بریدن سر فرزندش، اسماعیل(ع) است. از خواب بیدار شد و با خودش گفت: من پیغمبرم و خواب شیطانی نمی‌بینم؛ بنابراین این خواب، الهی است و باید اجرا شود.

ابراهیم(ع) در مورد خوابی که دیده بود، از اسماعیل(ع) پرسید که نظر تو چیست: «فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْیَ قَالَ یَا بُنَیَّ إِنِّی أَرَى فِی الْمَنَامِ أَنِّی أَذْبَحُکَ فَانظُرْ مَاذَا تَرَى ... »(صافات/ 102). اسماعیل(ع) در جواب پدر گفت: « ... یَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِی إِن شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِینَ»(صافات/102).

روایتی در این‌جا هست که البته سندش خیلی محکم نیست، ولی ما داعیه بر جعل در آن ندیدیم. نقل می‌کنند: بعد از این‌که خداوند به ابراهیم(ع) گفت دیگر اسماعیل(ع) را ذبح نکن، آن پیامبر الهی به خداوند عرض کرد: خدایا چرا نگذاشتی تا آخر، مأموریتم را انجام دهم تا این دلم بسوزد؟ جبرئیل آمد و گفت: ابراهیم! چقدر اسماعیل(ع) را دوست داری؟ ابراهیم(ع) گفت: خیلی. جبرئیل پرسید: آیا می‌دانی که اگر او بماند، نسلی خواهد داشت؟ ابراهیم(ع) جواب داد: بله. فرشته الهی پرسید: می‌دانی نسلش کیست؟ حضرت ابراهیم(ع) پاسخ داد: بله؛ پیغمبر آخرالزمان و فرزندانش.

جبرئیل سؤال نمود: او را بیشتر دوست داری یا آن پیغمبر را؟ ابراهیم(ع) در جواب گفت: آن پیغمبر را. مَلَک الهی پرسید: بچه‌های آن پیغمبر را بیشتر دوست داری یا اسماعیل(ع) را؟‌ ابراهیم(ع) پاسخ داد: بچه‌های پیامبر آخر‌الزمان را. جبرئیل سؤال کرد: اگر سر اسماعیل(ع) را ببُری، بیشتر دلت می‌سوزد یا اگر بچه‌ او را سر ببرند؟ ابراهیم(ع) گفت: اگر بچه او را سر ببرند، بیشتر دلم می‌سوزد.

در این‌جا جبرئیل(ع) گفت: پس بدان امتی که گمان می‌کنند از امت او هستند، فرزند او به نام حسین(ع) را کنار آب با لب تشنه سر می‌بُرند. تا این را گفت، ابراهیم(ع) شروع به گریه کرد. جبرئیل(ع) گفت: ای ابراهیم! به آن کمالی که قرار بود با ذبح اسماعیل(ع) برسی، با این گریه رسیدی.

از این‌جا معلوم می‌شود که مراد از «ذبح عظیم» که در قرآن آمده و آن را به عنوان عوض اسماعیل(ع) معرفی کرده است، امام حسین(ع) می‌باشد.

قبل از این، ابراهیم(ع) مقام رسالت را داشت، اما با این امتحان، به مقام امامت رسید. امامت، رهبری برای اجرا و استقرار دین روی زمین است. این مقام، آزمایش ویژه خودش را دارد. پیامبران در وصول به مقام نبوت آزمایش می‌شوند، اما مقام امامت،‌ از آزمایش ویژه‌ای برخوردار است.(1)

انتهای پیام/

1 - جلسه هفتم تاریخ تطبیقی، استاد مهدی طائب (1393/07/08)