هنگامی که حَسَنین(ع)، مروان بن حکم را در جنگ جمل شفاعت کرده، نزد امیرالمومنین(ع) آوردند تا با آن حضرت(ع) بیعت کند، فرمود «نیازی به بیعت او ندارم دست او همچون دست یهودی است که اگر از رو به رو بیعت کند از پشت سر خیانت خواهد کرد.»

پایگاه اطلاع‌رسانی استاد مهدی طائب؛ پیمان شکنی از ویژگی‌ها و باور یهودیان است که به آن شهرت یافته‌اند و در طول تاریخ بارها از این گروه سرزده و قرآن و منابع اسلامی درباره آن فراوان سخن گفته‌اند. در آیه 100 سوره بقره می‌خوانیم «أَوَکُلَّمَا عَاهَدُوا عَهْدًا نَبَذَهُ فَرِیقٌ مِنْهُمْ ۚ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ؛ برای چه هر عهد و پیمان که بستند گروهی آن را می‌شکنند؟(نه اینان) بلکه اکثر آن‌ها اصلا ایمان نخواهند آورد.»(1)

در آیه ۸۳ همین سوره از پیمان شکنی بنی اسرائیل با خدا سخن گفته، می‌فرماید «وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَىٰ وَالْیَتَامَىٰ وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا مِنْکُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ؛ و (یاد آرید) هنگامی که از بنی اسرائیل عهد گرفتیم که جز خدای را نپرستید و نیکی کنید درباره پدر و مادر و خویشان و یتیمان و فقیران، و به زبان خوش با مردم تکلّم کنید و نماز به پای دارید و زکات (مال خود) بدهید، پس شما عهد شکسته و روی گردانیدید جز چند نفری، و شمایید که از حکم خدا برگشتید.»(2)

در آیه ۵۶ سوره انفاق نیز آمده است «الَّذِینَ عَاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ یَنْقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِی کُلِّ مَرَّةٍ وَهُمْ لَا یَتَّقُونَ؛ کسانی از آنان که با آنان عهد بستی (مانند یهود بنی قریظه) آن‌گاه عهد خود را در هر مرتبه می‌شکنند و راه تقوا نپیمایند.»(3)

با آن که در آیه نامی از یهود نیامده و در ردیف آیات مربوط به یهود هم نیست بلکه به «الذین کفروا» تصریح شده ولی مفسران می‌گویند مراد از آن یهود است که با رسول خدا پیمان می‌بستند و هر بار آن را به هم می‌زدند.(4)

در برخی منابع آمده «وقتی اوس و خزرج یثرب آمدن با یهودیان ساکن در آن پیمان بستند اما پس از آن که این دو قبیله موقعیتی پیدا کردند یهودیان از ترس غلبه آن‌ها پیمان خویش را زیر پا نهادند.»(5)

رواج این خصلت در میان آنان سبب شد یهودیان، ضرب المثلی برای پیمان‌شکنی شوند. هنگامی که حَسَنین(ع)، مروان بن حکم را در جنگ جمل شفاعت کرده، نزد امیرالمومنین(ع) آوردند تا با آن حضرت(ع) بیعت کند، فرمود «مگر او پس از کشته شدن عثمان با من بیعت نکرد؟» سپس ادامه دادند «نیازی به بیعت او ندارم دست او همچون دست یهودی است که اگر از رو به رو بیعت کند از پشت سر خیانت خواهد کرد.»(6)

این سخن امام دلیلی بر این بارزترین ویژگی یهود، پیمان شکنی است، از این‌رو ابن ابی الحدید در شرح این جمله می‌گوید «یهود به خیانت و پیمان شکنی معروف است.»(7)

جعفر مرتضی درباره عدم التزام یهود به قراردادهای خود می‌نویسد «این مطلب درباره گروهی که همه امور را با معیارهای مادی و سود و زیان دنیای می‌سنجد طبیعی است، چون این افراد التزامی به درستی و راستی که یک ارزش انسانی و اخلاقی است، ندارند بلکه تا جایی که منفعت یا دفع ضرر را برای آنان در پی داشته باشد به ‌آن پایبندند و در غیر این صورت دلیلی برای پایبندی به پیمان خود نمی‌بینند، البته چنین افرادی به خاطر آنکه از مرگ در هراسند نباید با نقض پیمان، موجبات نابودی خویش را فراهم کنند، لیکن از آنجا که یهودیان خطر مسلمین را بیش از پیامدهای پیمان شکنی می‌دانستند مکرر به این کار دست می‌زدند و پیامدهای آن را تا این اندازه نمی‌دانستند بلکه تصورشان بر این بود که مسلمانان عکس العمل جدی نخواهند داشت و چنانچه داشته باشند منافقان و مشرکان به یاری آنان خواهند شتافت.»(8)

منبع:

برگرفته از کتاب «پیامبر و یهود حجاز»، نوشته مصطفی صادقی، چاپ دوم، انتشارات بوستان کتاب، سال 1385، فصل اول، صص39و40

پی نوشت؛

1 – بقره، 100

2 – بقره، 83

3 – انفاق، 56

4 – مجمع البیان، ج2، ص849 به نقل از مجاهد؛ المیزان، ج9، ص113؛ تفسیر نمونه، ج7، ص216 و 217

5 – الاعلاق النفیسه، ص67؛ وفاء الوفاء، ج1، ص178 و 182.

6 – إنها کف یهودیه، لو بایعنی بکفه لغدر بسبته «نهج البلاغه، صبحی صالح، خطبه73.»

7 – شرح نهج البلاغه، ج6، ص147.

8 – الصحیح، ج8، ص70 و 72.